Ambacht 'molenaar' op werelderfgoedlijst UNESCO

Lieshout - De Organisatie der Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, UNESCO) is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties met als missie het bijdragen aan de vredesopbouw, armoedebestrijding, duurzame ontwikkeling en interculturele dialoog door onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie.

Een redelijk bekende activiteit van de UNESCO is het werelderfgoedprogramma. Sinds 1972 stimuleert de UNESCO de bescherming van werelderfgoed (World Heritage) door het opstellen van een werelderfgoedlijst door de UNESCO Commissie voor het Werelderfgoed. Deze lijst bevat onroerende goederen met een uitzonderlijke en universele natuur- en/of cultuurwaarde. In 1992 is de UNESCO gestart met het Memory of the World-programma, bedoeld om het wereldgeheugen te beschermen. Dit programma heeft in 1995 aanleiding gegeven tot de oprichting van de Werelderfgoedlijst voor documenten. Ook is er aandacht voor immaterieel erfgoed en onderwater cultuurerfgoed.

Vorige week is het ambacht molenaar als eerste Nederlandse ambacht in deze lijst van immaterieel werelderfgoed opgenomen door de vergadering van de Unesco in Zuid-Korea. In mei 2013 was het ambacht al opgenomen in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland.

Op molen de Leest zijn de wieken direct na de erkenning in Zuid-Korea in de vreugdestand gezet, zie de foto.

Voor 1200 waren de eerste (water)molens op het grondgebied van ons huidige land werkzaam. Rond 1200 kwam de windmolen, de standerdmolen, voor het malen van graan in gebruik. Vanaf het begin van de vijftiende eeuw waren er ook molenaars actief op molens die werden gebruikt voor de bemaling van polders. Vanaf de zeventiende eeuw, de Gouden Eeuw voor Holland, nam het aantal molens enorm toe en daarmee natuurlijk ook het aantal molenaars. Het hoogtepunt lag in de tweede helft van de negentiende eeuw, met ruim 9000 molens. Voor de ontwikkeling van de landbouw en de nijverheid hebben de molens een essentiële rol gespeeld, maar ook voor het drooghouden van de polders waren molens onmisbaar.

Om molens te kunnen laten draaien, zijn molenaars nodig. Er is een uitgebreide opleiding voor. De molenaar moet inzicht hebben in de techniek van de molen, in het weer en in allerlei aspecten van veiligheid die belangrijk zijn voor het werk en onderhoud. Het werk van een molenaar is het laten draaien van de molen, om te malen, te zagen, te pompen of olie te slaan. De molenaar regelt de snelheid van het draaien van de wieken bij een windmolen door molenzeilen op de wieken te bevestigen. Een optimale positie wordt verkregen als de molen recht in de wind gedraaid wordt. Dit wordt kruien genoemd en kan met een kruirad gedaan worden. Bij een watermolen moet de molenaar goed in de gaten houden dat het waterrad, dat zorgt voor de aandrijving, steeds blijft draaien. De stand van het water en de stroming zijn daarbij van belang. Naar het type waterrad kunnen vier soorten watermolens worden onderscheiden. Het beroep van molenaar werd meestal van vader op zoon overgedragen.

In Laarbeek kun je bij 2 molens naar dit mooie ambacht komen kijken, en wellicht is deze internationale erkenning voor jou een aanleiding om jezelf in het ambacht te gaan verdiepen. Molen de Leest is geopend op dinsdagmiddag van 13.00 tot 16.30 uur en op zaterdag van 10.30 tot 16.30 uur. Molen de Vogelenzang kan worden bezocht als de wieken draaien.