Afbeelding

Lezing Aarlese heemkundekring: Boeren in Peel en Kempen

Algemeen

Aarle-Rixtel - De Aarlese heemkundekring houdt dinsdag 7 januari in de Couwenbergh een lezing over het boeren in de Peel en de Kempen. Deze lezing wordt verzorgd door Frans Aarts en begint om 20.00 uur.

Peel en Kempen dienen tijdens de Tachtigjarige Oorlog als slagveld. Daarna volgt anderhalve eeuw koloniale uitbuiting door de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden. Omstreeks 1800 is het gebied dan ook sterk verarmd. Landbouw is dan de belangrijkste bron van bestaan, maar de akkerbodem is schraal en er is te weinig grasland in de beekdalen om het vee naar behoren te voeden. Mogelijkheden om meststoffen of voer te kopen hebben de boeren niet. Toch verkopen ze veel van hun graan, vee en boter, onder meer om belasting te betalen. Met die producten verliest het gebied elk jaar wat van haar natuurlijke vruchtbaarheid; met name de voorraad fosfaat van de bodem neemt af.

Tijdens de lezing wordt het succesvol boeren verklaard uit de uiterst efficiënte benutting van mest en voer. Maar ook wordt duidelijk gemaakt dat ze onmogelijk nog veel langer door hadden kunnen gaan met hun manier van boeren, vanwege sluipende roofbouw op hun natuurlijke omgeving. Die omgeving zou zich uiteindelijk tegen hen keren en het gebied onleefbaar maken. De voor de landbouw zo belangrijke heidevelden zouden verder verschralen tot ze blijvend veranderen in zandverstuivingen, die akkers en dorpen verstikken. De komst van de Fransen, in 1795, maakt een einde aan de koloniale uitbuiting en is het begin van een stormachtige ontwikkeling. Investeringen in (water)wegen, technologische vindingen en de oprichting van coöperaties zijn de aanjagers daarvan. Het gebied gaat zich specialiseren in veeteelt.

Vanaf het begin van de 20ste eeuw wordt het eerder van haar bodemvruchtbaarheid beroofde gebied zelf rover van bodemvruchtbaarheid elders, door de import van steeds grotere hoeveelheden veevoer. De meeste 'woeste grond', wordt in cultuur gebracht. Peel en Kempen veranderen van een gebied met weinig vee in een regio met het meeste vee van Europa. Dit leidt tot milieuproblemen, waardoor de leefbaarheid van het gebied onder druk komt te staan. Ondanks de sterke toename van haar productie wordt het economisch belang van de landbouw in de loop van de 20ste eeuw voorbij gestreefd door dat van de industrie en dienstensector. De landbouw wordt voor de samenleving teveel een sta-in-de-weg en ingrijpende aanpassingen zijn nodig. Wat leert ons het verleden, om de toekomst van de landbouw vorm te geven? Frans Aarts (1951) groeide op in Deurne, op een ontginningsboerderij. Als onderzoeker, verbonden aan de Universiteit van Wageningen, werkte hij aan de vraag hoe boeren hun grond, vee, gewassen en mest beter kunnen benutten. Actuele landbouwkundige kennis combineerde hij met historische informatie. Dat leidde tot het boek 'Boeren in Peel en Kempen, omstreeks 1800'.