Hagelkruis voor toekomst beschermd

Het hagelkruis is waarschijnlijk het minst opvallende rijksmonument van Aarle-Rixtel. Tegelijkertijd mag je gerust stellen, dat het wel het meest bijzondere monument is. Tegenwoordig is nagenoeg iedereen het met deze stelling eens. Dat was nog eens goed te merken toen het hekwerk rondom het kruis was beschadigd en er op sociale media in alle toonaarden met veel afschuw over dit voorval werd gesproken.

Zo’n honderd jaar geleden was de waardering voor dit hagelkruis nog ver te zoeken. In die tijd was 'monumentenzorg' nog een onbekend begrip en was er van enig historisch besef bij de meeste mensen nog nauwelijks sprake. In 1926 kwam hier verandering in, toen er in de gemeenteraad een stevige discussie ontstond rondom dit hagelkruis.

Burgemeester en wethouders deden in 1926 het voorstel om geld uit te trekken voor de restauratie van het kruis en het aanpassen van de omgeving. Een prominent raadslid zette grote vraagtekens bij het nut hiervan. Hij was ter plaatse gaan kijken en had gezien dat het onderste deel van het kruis was afgebroken. Hij hechtte - naar zijn zeggen - niet veel waarde aan dit monument. Van meerdere raadsleden kreeg hij bijval voor diens standpunt. Maar na een vurig pleidooi van de burgemeester was de meerderheid van de raad uiteindelijk ervan overtuigd dat een opknapbeurt alleszins de moeite waard was. En zo kon de raad er uiteindelijk toch mee instemmen.

Heden ten dage is nog steeds niet met zekerheid te zeggen hoe oud het kruis precies is. Zeer waarschijnlijk is het in de middeleeuwen vervaardigd en opgericht. De soort steen - blauw hardsteen - en de primitieve vormgeving van het corpus op het kruis zouden daarop kunnen wijzen. Het is dezelfde soort steen die onder andere werd gebruikt bij de bouw van de Rixtelse kerk, die al in 1178 wordt genoemd en waarvan een relict van dezelfde hardsteen nu nog op de Kouwenberg is te bewonderen. Het kruis werd bij een kruispunt van wegen geplaatst , midden in de akkers. Dit om boze geesten af te weren opdat de veld gewassen niet door hagel, onweer en zware windstoten beschadigd zouden geraken.

In oude tijden vond bij het hagelkruis ook de brooduitdeling aan de behoeftigen plaats en werd het ook een halteplaats voor de kruisprocessies die hier jaarlijks tijdens de kruisdagen werden gehouden. Sinds een aantal jaren wordt er ter gelegenheid van de regionale Torendagen wéér langs getrokken tijdens het – inmiddels weer – traditionele dauwtrappen.

Laten we hopen dat er nu met nóg meer respect wordt gekeken naar dit oudste hagelkruis van de Benelux.

Henk van Beek, Heemkundevereniging Barthold van Heessel