Deze week: Torenuurwerkenfabriek De Klok
Redacteur: Thea Wich
Aarle-Rixtel – In menig kerktoren hangen klokken van Petit & Fritsen uit Aarle-Rixtel. Maar om uur en tijd te laten zien en horen heb je een torenuurwerk nodig. Ook deze werden jarenlang vervaardigd door een Aarles bedrijf, torenuurwerkenfabriek De Klok. Dit familiebedrijf, gevestigd in een prachtig pand aan de Kapellaan, werd in 1887 opgericht door Francis van de Kerkhof. Achterkleinzoon Jos van de Kerkhof (74) haalt herinneringen op.
Oprichter Francis werd in 1847 geboren in Lieshout. Zijn vader Leonardus was professioneel jager. "Naar alle waarschijnlijkheid was hij geweermaker", vertelt Jos. "Wij denken dat deze vorm van fijn techniek Francis heeft geïnspireerd om zich te verdiepen in de uurwerkentechniek."
Locatiekeuze
Aarle-Rixtel leek Francis een geschikte plaats om een uurwerkenbedrijf op te bouwen. "Daar zat al een klokkengieterij", verklaart Jos. "Dat was een professionele trekpleister. Het was een tijd waarin kerken verrezen en klokken werden gehangen. Petit & Fritsen maakte de klokken maar dan wist je nog niet hoe laat het was. Onze uurwerken lieten de klokken spreken op het hele en halve uur." Samen met zijn echtgenote Maria Maas vestigde hij zich aan de Klokstraat en startte daar zijn fabriek. In 1923 verhuisde het bedrijf, met zoon Joseph aan het roer, naar de Kapellaan 1.
Intensief
Het torenuurwerkenambacht was behoorlijk arbeidsintensief. Joseph werkte met machines die hij en zijn personeel al trappend aandreef. Als het uurwerk gereed was, werd het goed ingepakt en met paard en wagen naar de betreffende kerk vervoerd. Daar werd het zware uurwerk naar boven gehesen. "Het monteren deden wij allemaal zelf," licht Jos toe: "Hij boorde gaten, bevestigde de wijzerplaten aan de buitenkant en het bijhorende mechaniek aan de binnenkant van de toren. Dat was in één dag niet af."
In de jaren '30 schafte de uurwerkmaker, als een van de eerste in Aarle-Rixtel, een auto aan. "Dat was om het werk te gaan opnemen bij de opdrachtgever," vertelt Jos: "Alleen tijdens de oorlog stond hij stil. Opa demonteerde de auto en verstopte onderdelen zodat de Duitsers deze niet in beslag konden nemen."
Vanwege zijn werk was Joseph ook blij met een nieuw communicatiemiddel, de telefoon. Jos vertelt: "Mijn opa kreeg de eerste telefoon in Aarle-Rixtel met telefoonnummer '1'. Slaats kreeg nummer '2'. Omdat Slaats liever '1' had wilde mijn opa wel van nummer ruilen. Zo kreeg mijn opa uiteindelijk nummer '2'.
Bedrijfsovername
Voor de oorlog nam zoon Jan (1915) het bedrijf over, vanaf 1964 met hulp van zijn zoon Jos. Zij zagen het werk veranderen. De mechanische uurwerken maakten plaats voor motorische en later elektronische. Jos: "Vroeger had je twintig werktuigmachines nodig en moest je een heel rekenwerk maken om de tijd te laten kloppen. Nu is alles veel eenvoudiger geworden. Met een paar onderdelen heb je een uurwerk. Jammer dat al het vakwerk verloren gaat. Dit geldt trouwens ook voor andere ambachten. Echte vaklui kun je bijna niet meer vinden. Jammer dat daar op school niet meer aandacht aan wordt besteed."
Rond 2010 is de fabriek uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel. Gelukkig heeft de familie Van de Kerkhof eerder nog gezorgd dat heel Aarle-Rixtel kan zien hoe laat het is. "Eerst zaten er maar drie wijzerplaten op de kerktoren," aldus Jos. "De wethouder zei: we krijgen steeds meer mensen die aan de achterkant van de kerk wonen. Die kunnen niet zien hoe laat het is. Willen jullie er nog een bij maken? Dat hebben we gedaan. Daardoor zijn het er vier geworden."
