Column Wim Daniëls: Arlenius komt thuis

16 april 2023, 16:20 Algemeen Column

Over anderhalve week, op zaterdag 22 april, stappen we om 8.30 uur met z’n dertigen bij kasteel Croy in Aarle-Rixtel in de bus om in Florence een boek te gaan ophalen. Gekkenwerk? Nee, zeker niet. Het is een speciaal boek van een zeer speciale man uit Aarle-Rixtel die vijf eeuwen geleden leefde; daar hoort een speciale reis bij. Die zeer speciale man over wie ik het heb, is Arnoud van Eyndhouts, die in 1510 in de Kerkstraat in Aarle werd geboren. Aarle en Rixtel waren toen nog gescheiden gehuchtjes. Zijn geboortehuis stond een stuk van de weg af op de hoek van de Kerkstraat en de Opstal, waar het afgelopen jaar een compleet gerenoveerde boerderijachtige woning is verrezen. Nog altijd heet de locatie ‘Huize Ter Smisse’.

Rond z’n 11e ging Arnoud naar de Latijnse school in Den Bosch. Die bereidde hem voor op een studie aan de universiteit. Maar Nederland had in die tijd nog geen universiteit. Dus hij moest zijn heil elders zoeken, in Parijs en daarna in Ferrara in Italië. Aan de universiteiten in die steden studeerde hij Grieks en Latijn. Na zijn studie in Ferrara begon hij een boekenzaak in Bologna. Die runde hij samen met een man uit Gemert, die hij in Italië had ontmoet: Laurens van den Bleeck, die zich in Italië Laurentius Torrentinus noemde. Arnoud van Eyndhouts mat zich in Italië ook een geleerde naam aan: Arnoldus Arlenius Peraxylus, waarbij Arlenius een verwijzing is naar Aarle. En Peraxylus is Grieks voor ‘het einde van het hout’.
Dat een jongen uit Aarle-Rixtel indertijd in Italië een jongen uit Gemert ontmoette, is natuurlijk heel bijzonder. Tegenwoordig kun je bij wijze van spreken een buurmeisje op een camping bij het Gardameer tegenkomen, maar 500 jaar geleden waren er nog geen campings; en reizen was toen sowieso een heel ander verhaal.

Arlenius en Torrentinus konden het goed met elkaar vinden en zijn altijd bevriend gebleven. Ze zijn vanuit Italië, toen ze daar eenmaal waren, niet meer of hooguit nog een enkele keer voor korte tijd huiswaarts gekeerd. Op een zeker moment deden ze de boekenzaak in Bologna van de hand. Torrentinus begon een drukkerij in Florence. Arlenius werkte onder andere in Venetië in de privébibliotheek van Diego Hurtado de Mendoza, ambassadeur in dienst van keizer Karel V. Maar hij reisde ook geregeld naar Bazel, op zoek naar manuscripten, en bezocht zelfs een paar keer de toen al beroemde Buchmesse in Frankfurt. Hij groeide in Europa uit tot een van de grootste kenners op boekengebied. In 1545 stelde hij een Grieks-Latijn woordenboek samen. En een origineel exemplaar van precies dat boek gaan we nu voor 900 euro kopen in een antiquariaat in Florence, waar Arlenius ook geregeld verbleef. De koop van het boek vindt plaats op maandagmorgen 24 april. Daarna worden we in Florence rondgeleid langs locaties die te maken hebben met Arlenius. Op Koningsdag zijn we rond 15.00 uur weer terug in Aarle-Rixtel, bij kasteel Croy, met het boek, onder het motto: ‘Arlenius komt thuis.’