De Ster van Bethlehem

Zo’n slordige 2000 jaar geleden werd in Het Heilige Land een kind geboren dat Jezus werd genoemd. Als deze jongen niet was geboren hadden we nu waarschijnlijk in een ander jaar geleefd, dan 2021. Ongeveer 2021 jaar geleden namelijk moet Jezus zijn geboren. Ongeveer, want we weten niet alles zeker. Er zijn in sommige geschriften aanwijzingen, dat het ook best het jaar 3 voor Christus zou kunnen zijn geweest, het jaar -2 dus. Jezus is namelijk niet geboren in het jaar nul, maar in het jaar 1. Daar begin je met tellen.

Mysterie
Als we denken aan een afbeelding van de met de geboorte verbonden Ster Van Bethlehem, zien we vaak een ster met een staart afgebeeld, een staartster of komeet dus. Daarom zijn mensen van diverse sterrenwachten op zoek gegaan naar bewijzen voor het bestaan van deze komeet zo rond het jaar nul(0). Anderen dachten dat er iets anders was gebeurd, waardoor een heldere lichtpunt te verklaren was. Het zou bijvoorbeeld een hele heldere planeet of -samenstand kunnen zijn, zoals we die soms wel eens zien. Weer anderen denken aan een supernova-explosie, waardoor er opeens op een plaats aan de hemel een heldere ster verschijnt, waar er tevoren geen te zien was.

Komeet
Een komeet is niets anders dan een grote massa puin en ijs, die samengeklonterd is tot een groot object. Alles trekt elkaar aan, zeker in een omgeving zonder zwaartekracht. Je zou kunnen zeggen dan alle materiaaldeeltjes in de ruimte op de lange duur samenklonteren. Vroeger was dit fenomeen goed te zien op de zondagse soep. Als moeder net had opgeschept, dreven er wel honderd vetbolletjes op het water. Na een tiental minuten staan was alles samengevloeid tot één of twee grote. Deze kometen worden door planeten en sterren aangetrokken en gaan er dan omheen draaien. Komen ze in de buurt van de zon, dan worden ze door de zon aangetrokken en verwarmd. Het aantrekken betekent, dat ze een andere baan krijgen. Dat kan een grote baan rond de zon zijn, zoals dat in het verleden gebeurde met de komeet van Halley. Elke 76 jaar komt de komeet in de buurt van de zon. Omdat de vuile sneeuwbal in de buurt van de zon opwarmt, verdampt een deel van het ijs van de komeet. De mist die dit oplevert, wordt door de zonnewind (kleine deeltjes, die de zon uitstoot) weggeblazen van de komeet. Dit vormt de zichtbare ‘staart’ van het hemellichaam. De komeet van Halley was in het jaar -12, dus 13 jaar voor Christus goed zichtbaar en daarna weer in het jaar 65 na Chr. De komeet van Halley kan de ster van Bethlehem dus niet geweest zijn. Van de periodieke kometen is heel goed bekend, wanneer ze zichtbaar zijn. Er zijn geen echt betrouwbare bronnen, die een toevallige komeet rapporteerden rond die tijd. We kunnen dat nu niet meer nagaan, want van een komeet blijft weinig over. Een toevallige komeet is dus mogelijk, maar erg onwaarschijnlijk.

Supernova
Een supernova is een ster die plotseling zichtbaar wordt op de plaats, waar niets aan de sterrenhemel stond of een bekende ster die plotseling veel helderder wordt. Het is het einde van het leven van een ster. Onze zon is nu ongeveer 5 miljard jaar oud en zal nog ongeveer 5 miljard jaar schijnen totdat de brandstof (waterstof, heel modern!) op is. Onze zon krimpt dan ineen tot een uitgedoofde zwarte sintel, die geen licht meer geeft. Maar…… als ze ongeveer 1,5 keer zo groot zou zijn, dan gebeurt er iets anders. Op het einde van het sterrenleven vinden er allerlei processen plaats in zo’n bijna dode ster, waardoor ze op het laatst van haar ‘leven’ ontploft. Ze gaat dan tot wel 100 keer zoveel licht uitstralen als normaal, waarna er na een paar maanden nog een zwakke ster overblijft, die nog jaren kan nagloeien. Van een supernova rond de tijd van de geboorte van Christus zouden we dus nog een achtergebleven restant moeten kunnen zien. Dat is niet alleen die kleine ster, maar ook de restanten van de eens zo grote ster, die als flarden materiaal de ruimte in zijn geslingerd. De bekende Krabnevel is een restant van een supernova-explosie van 1000 jaar geleden. Dit hebben we nagegaan. De restanten hebben vanuit het middelpunt een bepaalde afstand afgelegd. En…het klopt, want in het jaar 1054 hebben de Chinezen in hun waarnemingsschriften melding gemaakt van een ‘nieuwe ster’, precies op de plaats van de huidige Krabnevel. Alle gevonden restanten van supernovae kunnen niet worden herleid tot een sterexplosie rond het jaar nul. Dus ook een supernova is waarschijnlijk niet de verklaring voor de ster van Bethlehem.

Planetensamenstand
We denken dat de drie wijzen, die de ster zochten misschien naar het westen zijn gereisd om zo lang mogelijk te kunnen genieten van een ander verschijnsel aan de hemel. In mijn sterrenkundige rubrieken van het afgelopen jaar hebben lezers kunnen zien, dat de planeten Jupiter en Saturnus dit jaar goed zichtbaar zijn geweest. Ze stonden schijnbaar redelijk dicht bij elkaar aan de hemel. Want ook al zien wij ze vlak bij elkaar staan, de afstand tussen de twee is immens. Maar af en toe zien we ze achter elkaar, zoals we ook rijdend langs het kanaal bij de sluis van Schijndel het provinciehuis in Den Bosch zien staan, ook al is dat nog bijna 15 km ver weg. Vorig jaar op 19 december 2020 stonden de planeten ogenschijnlijk zo dicht bij elkaar, dat het één lichtpunt aan de hemel leek. Als we met computersimulatieprogramma’s kijken naar de gebeurtenissen rond het jaar nul is er niets opzienbarends te zien. Maar op 25 december van het jaar -4 zien we dat de planeten Jupiter, de ster Aldeberan (een roodachtige ster, dus belangrijk) , Saturnus en Mars, op één lijn staan. Omdat we niet precies weten in welk jaar Jezus is geboren zou dit een aanleiding kunnen zijn voor wetenschappers om de planeetbanen te bestuderen. Ze konden nog niet met een kijker werken, want die werd door de Nederlander Hans Lippershey pas in het jaar 1608 uitgevonden. Hij vroeg in dat jaar namelijk een octrooi aan op een instrument ‘om verre te sien’. In het jaar -6 (7 jaar voor Christus) is er ook sprake van een samenstand van de planeten Saturnus en Jupiter, net zo mooi als vorig jaar bij ons. Maar… In het jaar -1 (2 v. Chr.) stonden de planeten Venus en Jupiter ‘bij elkaar’ stralend aan de ochtendhemel. Het leek één grote stralende vuurbal (een groot naderend vliegtuig zouden wij zeggen) aan de ochtendhemel. Zou het lied ’Ziet reeds staat de morgenster (Venus) stralend in het oosten’ hiervan zijn afgeleid? Feit is, dat er op 14 oktober van het jaar 2 v. Chr. om half zes in de ochtend een astronomisch schouwspel heeft plaatsgevonden, dat zijn weerga niet kent. Op een hele korte afstand stond ook nog eens de planeet Mars, genoemd naar de god van de oorlog. Als dat geen voorteken was voor een belangrijke gebeurtenis!

Wat is nu waar?
Vroeger werd de geboorte van een ‘achteraf’ belangrijke figuur in de loop der jaren in geschriften verheerlijkt. Het kon toch niet zo zijn, dat zo’n belangrijke man zomaar geboren werd? Zonder dat de goden die geboorte hadden begeleid met een maagdelijke moeder, een goddelijk teken aan de hemel of belangrijke mensen, die bij zijn geboorte aanwezig waren? Waarschijnlijk zijn veel verhalen later aangedikt om de belangrijkheid van de geboorte van een persoon te benadrukken. Het is dan ook eigenlijk zinloos om een astronomische verklaring te zoeken voor de Ster van Bethlehem. Dus ook onnodig er zoveel woorden aan vuil te maken in de MooiLaarbeekKrant, maar misschien vond u het leuk om te lezen!