Column Martien: Een rug hoort in een portefeuille

Laatst vroeg ik aan Axelle of ze mijn portemonnee had gezien. Ze zei: “Ja, daar ligt jouw portefeuille.” Daarop legde ik uit dat een portefeuille enkel voor rijke mensen is, en een portemonnee gewoon voor Jan met de pet. In een portefeuille passen namelijk alleen briefjes, en in een portemonnee alleen maar muntjes. ‘Porte-monnee’ betekent ‘drager-van-muntjes’. ‘Porte-feuille’ betekent letterlijk ‘drager-van-briefjes’, en briefjes zijn nu eenmaal meer waard dan muntjes. Als je zonder dat je gedwongen wordt samenwoont met een taalcolumnist, dan moet je ertegen kunnen dat je af en toe zulke weetjes te horen krijgt. Onlangs kreeg ik de vraag van een lezeres waar de term rug voor een briefje van 1000 gulden (of euro intussen) vandaan komt. Misschien was zij ook wel aan het twijfelen of ze een portemonnee of een portefeuille moest vragen aan de kerstman. Een briefje van 1000 gulden past in ieder geval dus wel in een portefeuille. 

Voor de verklaring van het woord rug moeten we ruim een eeuw terug in de tijd. In 1906 stonden de begrippen rooderug en rood ruggetje voor het eerst in de Bargoense woordenlijst De Boeventaal van Köster Henke. In diezelfde lijst staat ook een halve rooderug voor 500 gulden. De naam rode rug komt van de kleur van het bankbiljet. Het biljet van 1000 gulden had van 1860 tot 1921 een rode achterkant. Vanaf 1921 werd de achterkant van het biljet grijs. Maar bijnamen voor geld kunnen zeer hardnekkig zijn. Een (rode) rug wordt nu nog steeds gebruikt als alternatief voor 1000 euro. Een vergelijkbare bijnaam is een geeltje. Die werd gebruikt voor vijfentwintig gulden. Dat briefje was geel. Maar omdat we nu in het euro-tijdperk geen briefjes van vijfentwintig meer hebben, wordt die term niet meer gebruikt. Als je twee ruggen uit een varken wilt snijden, wil je ergens dubbel voordeel uithalen. Je hebt ook de uitdrukking het geld groeit me niet op de rug. Dat betekent dat je wel moet werken voor je geld. Die twee ruggen hebben wat betekenis betreft dan weer niks met de rooie rug van 1000 gulden te maken.

En dit was alweer mijn eerste column van het nieuwe jaar. Hopelijk blijft u ook in 2024 weer volop van mijn column genieten. Maar zelfs al zou dat niet zo zijn, wens ik u en alle lezers van de mooiste krant van Laarbeek en omstreken toch een goed, gezond en bovenal taalkundig nieuwjaar toe.